از حذف این محصول اطمینان دارید؟
گبه چیست؟ بررسی کاربرد های گبه و مزایا و معایب آن ها
اگر تا به حال نام گبه را شنیده‌اید و این سؤال برایتان پیش آمده که گبه چیست؟، باید بدانید که گبه نوعی فرش دستباف است. این فرش سنتی که در سال های اخیر توجه بسیاری از طراحان داخلی و علاقه مندان به دکوراسیون بومی و مینیمال را جلب کرده، نه تنها یک کالای تزئینی، بلکه نماد فرهنگ و هنر عشایری است.
اما واقعاً فرش گبه چیست؟ و چرا اینقدر مورد استقبال قرار گرفته است؟ به چه فرشی گبه یا عشایری می‌گویند؟ در این مقاله با نگاهی دقیق به تاریخچه گبه، بررسی ویژگی های گبه و تحلیل مزایا و معایب گبه، قصد داریم راهنمایی جامع برای شناخت این فرش خاص ارائه دهیم. اگر قصد خرید دارید یا می‌خواهید با کاربرد فرش گبه در دکوراسیون آشنا شوید، تا پایان همراه ما باشید.
به چه فرشی گبه یا عشایری می‌گویند؟
در فرهنگ فرشبافی ایران، اصطلاحاتی مانند «فرش عشایری» یا «گبه عشایری» به دست بافته هایی اطلاق می شود که توسط اقوام کوچ نشین یا نیمه کوچ نشین بافته می شوند. این فرش ها برخاسته از نیاز های زندگی سنتی، سبک زندگی متحرک و فرهنگ غنی عشایر هستند.
ویژگی بارز این فرش ها استفاده از پشم خالص دام های خود عشایر و رنگ های گیاهی و طبیعی است. همین موضوع باعث شده که فرش های عشایری، به‌ویژه گبه، نه تنها مقاوم و بادوام باشند، بلکه از نظر زیست محیطی نیز محصولاتی پایدار محسوب شوند.
فرش عشایری بیش از آنکه جنبه تجملی یا صادراتی داشته باشد، در ابتدا پاسخ‌گوی نیاز های روزمره خانوار های عشایری بوده و بعد ها به دلیل زیبایی، اصالت و کیفیت منحصر به فرد، به جایگاهی ارزشمند در بازار های داخلی و بین‌المللی دست یافته است.
تاریخچه گبه
پیشینه دقیق گبه به صورت مکتوب در متون تاریخی ذکر نشده، اما پژوهش ها و آثار باقی‌مانده حاکی از آن است که بافت گبه به چند قرن پیش و احتمالاً دوران صفویه باز می گردد. برخی از محققان، گبه را گونه‌ای ابتدایی تر از فرش های کلاسیک ایرانی می‌دانند که به دلیل نیاز های زندگی کوچ نشینی عشایر، با ساختاری ساده‌تر، اما مقاوم شکل گرفته است.
در واقع، گبه نه برای فروش یا تجمل، بلکه برای مصرف شخصی خانوار های عشایری تولید می شده و همین عامل باعث شکل گیری طرح های ذهنی، بدون نقشه و کاملاً احساسی در آن شده است. یکی از ویژگی هایی که باعث محبوبیت گبه ها شده است، قیمت گبه دستباف است که در مقایسه با فرش دستباف بسیار مناسب تر است.
گبه توسط کدام قوم بافته می شود؟
بافت گبه در میان اقوام مختلفی در ایران رایج است؛ اما بیشترین شهرت آن به ایل قشقایی باز می گردد. از دیگر اقوام بافنده گبه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
● ایل قشقایی (استان فارس)
● ایل بختیاری (استان چهارمحال و بختیاری، خوزستان)
● لر ها و طوایف مناطق کهگیلویه و بویر احمد
● ممسنی ها
در میان این اقوام، قشقایی ها به‌دلیل سبک منحصر به فرد طراحی و رنگ بندی، بیشترین اعتبار را در عرصه گبه‌بافی دارند.
نمونه هایی از گبه قشقایی شیراز
یکی از شناخته شده ترین انواع گبه در ایران و جهان گبه قشقایی شیراز است. این گبه ها معمولاً دارای طرح هایی ساده، گویا و برگرفته از ذهن بافنده هستند. نمونه هایی از نقشه های رایج در گبه های قشقایی عبارتند از:
● شیر قشقایی: نمادی از قدرت و شجاعت، معمولاً با خطوطی ساده و رنگ های قوی بافته می‌شود.
● درخت زندگی: سمبلی از رشد، تداوم نسل و ارتباط با طبیعت
● نقوش حیوانی و انسانی: از گوسفند، بز و اسب تا چهره هایی با طراحی انتزاعی
● طرح های هندسی و ضربدری: با تکرار منظم در سرتاسر فرش
رنگ های بکار رفته در گبه قشقایی عمدتاً شامل قرمز روناسی، لاکی، سرمه‌ای، زرد زعفرانی و سبز طبیعی هستند که از گیاهان، پوست درختان و ریشه‌ها به‌دست می آیند. اگر به دنبال نمونه ای اصیل، با اصالت عشایری و ساخت ایران هستید، گبه قشقایی شیراز می تواند یکی از بهترین انتخاب‌های شما باشد.
ویژگی های گبه
گبه به عنوان یکی از متمایز ترین گونه های فرش دستباف ایرانی، دارای ویژگی هایی منحصر به فرد است که آن را از سایر فرش ها، به‌ویژه قالی و گلیم، متمایز می‌سازد. در ادامه، مهم ترین خصوصیات گبه را از جنبه‌های فنی و هنری بررسی می‌کنیم تا دیدی روشن تر نسبت به این دست بافته اصیل پیدا کنیم.
جنس نخ و پشم در گبه
در بافت گبه از پشم طبیعی گوسفند به عنوان ماده اولیه اصلی استفاده می شود. این پشم ها معمولاً توسط خود عشایر تهیه، شسته و ریسندگی می شوند و در مواردی نیز با رنگ های گیاهی و طبیعی رنگرزی می شوند. به همین دلیل، گبه ها نه تنها دوام و نرمی فوق‌العاده‌ای دارند، بلکه برای پوست بدن، به‌ویژه در فضا های مسکونی، بسیار مناسب و ضد حساسیت هستند.
در برخی گبه های مدرن تر، از پنبه در تار فرش استفاده می شود تا استحکام بیشتری ایجاد کند، اما در گبه های سنتی، پشم در هر دو بخش تار و پود استفاده می‌گردد که موجب افزایش نرمی و انعطاف پذیری آن می‌شود.
بافت و پرز گبه
یکی از بارزترین ویژگی های گبه، بافت درشت و پرز بلند آن است. پرز های گبه معمولاً از قالی ها بلندتر و حجیم ترند و همین امر موجب نرمی خاص، ایجاد حس گرما و عایق بودن آن در برابر سرما می شود.
بافت گبه معمولاً به‌صورت گره فارسی (متقارن) و گاهی نیز گره ترکی انجام می شود. با توجه به سنتی بودن فرآیند بافت و استفاده از دار های افقی یا عمودی عشایری، این فرش ها عموماً تراکم گره کمتری نسبت به قالی دارند، اما به همان اندازه مقاوم اند. همچنین، به دلیل ارتفاع بیشتر پرز ها، گبه ها ضخیم‌تر از بسیاری از فرش های دیگر هستند و برای فضا های سرد و فرسایش پذیر مناسب هستند.
طرح‌های انتزاعی و ساده فرش گبه
بر خلاف فرش های کلاسیک که دارای نقشه های پیچیده، تقارن دار و معماری شده هستند، طرح گبه ها کاملاً ذهنی و آزاد است. طرح های آن ها اغلب انتزاعی، نمادین و ساده هستند و با الهام از زندگی روزمره، طبیعت، حیوانات، اشکال هندسی و باور های بافنده شکل می گیرند.
همین ویژگی باعث می شود که هر گبه، اثری یکتا و منحصر به فرد باشد. در گبه های سنتی، تکرار طرح کمتر به چشم می‌خورد و رنگ ها نیز آزادانه تر انتخاب می شوند. این آزادی در طراحی، گبه را به انتخابی مناسب برای دکوراسیون های مینیمال، مدرن و بوهمی تبدیل کرده است.
ابعاد رایج و نوع استفاده گبه دستباف
گبه ها معمولاً در ابعاد کوچک تا متوسط بافته می شوند، اگرچه در سال های اخیر نمونه های بزرگ تر آن نیز تولید شده است. رایج ترین ابعاد گبه ها عبارت‌اند از:
● 90×60 سانتی متر (گبه پادری یا تزئینی)
● 120×80 سانتی متر (کنار تخت)
● 150×100 سانتی متر
● 200×150 سانتی متر و بزرگ تر برای فضای نشیمن
کاربرد گبه متنوع است؛ از فرش کنار تخت یا پادری گرفته تا زیرانداز اتاق کودک، فرش راهرو ها یا حتی استفاده در قالب تابلو فرش دیواری در دکور های مدرن. نرمی، وزن مناسب و ظاهر خاص گبه باعث شده که در فضا های مختلف، به‌ویژه خانه هایی با کف پوش سرد یا دکور سنتی-مدرن، بسیار کاربردی و محبوب باشد.
تفاوت گبه با قالی و گلیم
گبه در مقایسه با قالی، دارای بافتی ساده، پرز های بلند و طرح های آزادتری است. قالی ها اغلب ریزبافت، پرکار و دارای نقوش متقارن و کلاسیک هستند، در حالی که گبه نماینده ای از سادگی، آزادی در طراحی و اصالت عشایری است.
از سوی دیگر، تفاوت گبه با گلیم نیز قابل توجه است و حتما می پرسید گبه بهتره یا گلیم؟. گلیم ها فاقد پرز هستند و بافتی کاملاً تخت دارند، در حالی که گبه ها پرزدار و نسبتاً ضخیم اند. گبه ها به‌دلیل این ویژگی، نرمی بیشتری دارند و برای فضا هایی که نیاز به عایق حرارتی و نرمی کف دارند، بسیار مناسب‌ترند. در نهایت، انتخاب میان این سه نوع فرش بستگی به سلیقه، نیاز و سبک دکوراسیون شما دارد.
مزایا و معایب گبه
گبه به عنوان یکی از محبوب ترین و اصیل ترین انواع فرش های دستباف ایرانی، دارای مزایا و معایب خاص خود است که شناخت دقیق آن ها به خریداران و علاقه مندان کمک می کند تا انتخابی آگاهانه و متناسب با نیاز خود داشته باشند. در ادامه، به بررسی مهم‌ترین مزایا و معایب گبه می‌پردازیم.
مزایا گبه
1. گرما و عایق حرارتی
یکی از برجسته ترین ویژگی های گبه، پرز های بلند و ضخامت بالای آن است. که موجب ایجاد عایق طبیعی در برابر سرما می شود. این ویژگی باعث شده گبه انتخابی ایده‌آل برای خانه هایی با کف پوش سرد مانند سنگ، سرامیک یا چوب باشد، به ویژه در مناطق سردسیر.
2. نرمی و لطافت
استفاده از پشم طبیعی دست‌ریس در بافت گبه، باعث شده که سطح آن نرم و دلپذیر باشد. این لطافت، گبه را به گزینه ای مناسب برای اتاق کودک، نشیمن یا کنار تخت تبدیل می‌کند؛ جایی که تماس پا با کف فرش اهمیت زیادی دارد.
3. اصالت و زیبایی هنری
گبه نماینده ای اصیل از فرهنگ عشایری ایران است. طرح های ذهنی، رنگ های گیاهی و نماد های بومی در آن، گبه را از صرف یک فرش مصرفی فراتر می برد و به یک اثر هنری قابل احترام و کلکسیونی تبدیل می کند. علاقه مندان به هنر سنتی و دکوراسیون ایرانی، از این جنبه بسیار استقبال می‌کنند.
4. مقاومت و دوام بالا
با وجود ظاهر نرم و ساده، گبه ها به دلیل استفاده از پشم مرغوب و ساختار متراکم، عمر طولانی دارند و در برابر فشار، رفت‌وآمد و تغییرات محیطی مقاومت قابل توجهی نشان می دهند. این دوام، آن را برای استفاده روزمره در فضا های پر رفت‌وآمد مناسب کرده است.
معایب گبه
1. پرزدهی اولیه
یکی از نکاتی که برخی از مصرف‌کنندگان پس از خرید گبه با آن مواجه می شوند، پرزدهی اولیه فرش است. این پدیده ناشی از وجود پرز های آزاد در پشم تازه بافته شده است و معمولاً پس از مدتی استفاده و جارو کشیدن منظم، به تدریج برطرف می‌شود.
2. قیمت نسبتاً بالا
از آنجا که گبه با دست و از مواد طبیعی و با کیفیت بافته می شود، قیمت آن در مقایسه با فرش های ماشینی یا حتی برخی قالی های دستباف ساده، بالاتر است. البته این قیمت بالا به دلیل کیفیت، دوام و ارزش هنری گبه توجیه پذیر است؛ اما ممکن است برای برخی خریداران محدودیت ایجاد کند.
کاربرد فرش گبه در دکوراسیون داخلی
فرش گبه با برخورداری از طرح های منحصر به فرد، بافتی نرم و رنگ های گرم و طبیعی، در سال های اخیر جایگاه ویژه‌ای در دکوراسیون داخلی یافته است. برخلاف گذشته که گبه صرفاً برای مصارف روزمره در خانه های عشایری استفاده می‌شد، امروزه این فرش اصیل به عنوان یکی از عناصر زیبایی شناسانه در طراحی داخلی شناخته می‌شود. در این بخش، به بررسی کاربرد فرش گبه در فضا های مختلف خانه، تناسب آن با سبک های متنوع دکوراسیون و نقش تزئینی آن در قالب تابلو فرش یا فرش دیواری می‌پردازیم.
فضاهای مناسب برای گبه
گبه به دلیل ساختار گرم، نرم و ضخیم خود، گزینه ای عالی برای استفاده در بخش های مختلف منزل است. از جمله فضا هایی که گبه در آن عملکردی عالی دارد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
● اتاق خواب: گبه به‌دلیل لطافت و عایق بودن در برابر سرما، یکی از بهترین انتخاب ها برای استفاده به عنوان فرش کنار تخت یا زیرانداز کف اتاق خواب است. رنگ های ملایم و الیاف طبیعی آن، آرامش و گرمای خاصی به فضا می بخشند.
● نشیمن و پذیرایی: در خانه هایی با دکور سنتی یا مدرن، گبه می تواند به‌عنوان فرش اصلی یا فرش فرعی زیر میز جلو مبلی استفاده شود. حضور آن در این فضا ها، حس صمیمیت و اصالت به محیط می‌دهد.
● راهرو و ورودی خانه: گبه های کوچک یا باریک، گزینه ای مناسب برای راهرو های طولی، فضای ورودی یا حتی کنار آشپزخانه هستند. در این فضا ها، گبه نه تنها جنبه تزیینی دارد، بلکه در برابر رفت‌وآمد و پاخوری مقاوم عمل می‌کند.
تطابق با سبک‌های مدرن و سنتی
یکی از مزایای قابل توجه گبه، انعطاف پذیری آن در هماهنگی با سبک های مختلف طراحی داخلی است.
● در دکوراسیون سنتی، گبه به‌عنوان عنصری اصیل و بومی، با قالی ها، ظروف مسی، مبلمان چوبی و رنگ های گرم هماهنگ می‌شود و به فضا هویت و عمق فرهنگی می‌بخشد.
● در دکوراسیون مدرن و مینیمال نیز، گبه به‌دلیل طرح های ساده و غیرمتقارن خود، به خوبی با محیط های خلوت و هندسی ترکیب می شود. گبه هایی با رنگ های خاکی، طوسی، کرم یا قرمز ملایم، می توانند نقطه کانونی جذابی در دکوراسیون مدرن باشند و تضادی دلنشین میان سنت و معاصر ایجاد کنند.
استفاده از گبه به عنوان تابلو فرش یا فرش دیواری
امروزه بسیاری از طراحان داخلی و هنر دوستان از گبه های خاص و هنری به‌عنوان تابلو فرش دیواری یا قطعه تزئینی روی دیوار استفاده می کنند. ویژگی هایی که گبه را برای این کاربرد مناسب می‌سازند، عبارت‌اند از:
● طرح‌های منحصر‌به‌فرد و غیرتکراری که گاهی مانند نقاشی های انتزاعی یا نمادین جلوه می کنند.
● اندازه های کوچک و متوسط که نصب آن ها روی دیوار را ساده می سازد.
● جنس طبیعی و دست ساز بودن که ارزش هنری گبه را افزایش می دهد.
این کاربرد تزئینی، به‌ویژه در فضا های گالری مانند، کافه های سنتی، هتل های بوتیکی یا خانه هایی با دکور تلفیقی (بوهمی، روستیک یا مدرن-سنتی) بسیار مورد استقبال قرار گرفته است.
اگر ساکن تهران هستید و به‌دنبال خریدی مطمئن و آگاهانه در زمینه فرش های دستباف و گبه های اصیل ایرانی هستید، پیشنهاد می کنیم به صفحه فرش دستباف در تهران در سایت ایران گبه مراجعه نمایید. ایران گبه به‌عنوان مرجع تخصصی فروش و معرفی فرش‌های دستباف و گبه، با ارائه اطلاعات کامل، تصاویر باکیفیت، مشاوره تخصصی، امکان پرو فرش در منزل پیش از خرید و امکان خرید آنلاین یا حضوری، تجربه‌ای حرفه‌ای و اطمینان‌بخش را برای علاقه‌مندان به هنر فرش ایرانی فراهم کرده است.
جمع‌بندی
در این مقاله تلاش کردیم به صورت جامع و دقیق به این پرسش پاسخ دهیم که گبه چیست و چرا این دست بافته سنتی همچنان در میان علاقه مندان به فرش های دستباف ایرانی جایگاهی ویژه دارد. از معرفی ساده و محاوره ای گبه گرفته تا بررسی تاریخچه، ویژگی ها، مزایا و معایب آن، نشان دادیم که گبه تنها یک کف‌پوش نیست، بلکه بیانگر فرهنگ، هنر و زندگی عشایر ایرانی است.
در ادامه، به کاربرد های متنوع گبه در دکوراسیون داخلی پرداختیم و دیدیم که این فرش می تواند با سبک های سنتی و مدرن به خوبی تلفیق شود. همچنین دریافتیم که طرح های ذهنی و منحصر‌به‌فرد، بافت نرم، رنگ‌های طبیعی و اصالت فرهنگی گبه را از دیگر فرش ها متمایز می‌کند.