گبههای دستباف قشقایی از جمله آثار هنری و صنایع دستی بینظیر ایرانی هستند که توسط عشایر قشقایی تولید میشوند. این گبهها از لحاظ طرح و رنگ بسیار متنوع بوده و هر یک داستانی خاص و منحصر به فرد دارند. یکی از انواع زیبای این گبهها، گبهای است که ترکیبی از رنگ گیاهی و خودرنگ بوده و به طور خاص، بیشتر قسمتهای آن خودرنگ است. در ادامه به بررسی و توصیف جزئیات این گبه زیبا میپردازیم.
ویژگیهای ظاهری و طراحی این گبه با ابعاد ۲۰۱*۱۵۰ سانتیمتر، دارای طرحی خاص و منحصر به فرد است که ترکیبی از طرحهای سنتی و نمادین قشقایی است. در این گبه، بالا و پایین آن به صورت خشتی طراحی شده که درون هر خشت، نقش بز بافته شده است. این نقوش از جمله طرحهای رایج و سنتی در بین عشایر قشقایی هستند و هر یک نمادهایی از فرهنگ و زندگی عشایری را به نمایش میگذارند. در خشت مرکزی، نقش درخت و بز بافته شده که این نقشها نیز نمادهای مهمی در فرهنگ قشقایی هستند و به طبیعت و حیوانات اشاره دارند.
رنگها و استفاده از رنگهای گیاهی رنگهای استفاده شده در این گبه بیشتر خودرنگ هستند، به این معنا که از رنگ طبیعی پشم بدون تغییر رنگ استفاده شده است. قسمتهایی که رنگ شدهاند نیز با استفاده از رنگهای گیاهی رنگآمیزی شدهاند. این رنگها از گیاهان مختلف استخراج میشوند و به طور طبیعی و بدون استفاده از مواد شیمیایی رنگآمیزی میشوند. استفاده از رنگهای گیاهی نه تنها به زیبایی و اصالت گبه میافزاید، بلکه باعث میشود که رنگها با گذر زمان و در معرض نور و شستشو کیفیت خود را حفظ کنند و به نوعی پایدارتر باشند.
حاشیهها و زمینه در حاشیه این گبه، دو درخت بافته شدهاند که این درختها به صورت متقارن در دو طرف گبه قرار گرفتهاند. نقش درختها در حاشیه، به نوعی باعث ایجاد یک چارچوب برای طرحهای داخلی گبه میشود و جلوهای خاص به آن میبخشد. علاوه بر این، در زمینه گبه نیز از نقش درخت استفاده شده است که این امر نشاندهنده ارتباط نزدیک عشایر قشقایی با طبیعت و احترام آنها به محیط زیست است. درخت به عنوان نمادی از زندگی، رشد و پایداری در این گبه به کار رفته است.
مواد اولیه و ساختار جنس این گبه از پشم دستریس است که یکی از بهترین و مرغوبترین نوع پشم برای بافت گبه محسوب میشود. پشم دستریس به دلیل فرایند تولید دستی، کیفیت بالاتری دارد و نسبت به پشم ماشینی نرمتر و مقاومتر است. همچنین، چله این گبه نیز از پشم تهیه شده است که به دوام و استحکام گبه کمک میکند. استفاده از پشم در چله و بافت گبه باعث میشود که این گبه نه تنها زیبا و جذاب باشد، بلکه دارای دوام و عمر طولانی نیز باشد.
اهمیت فرهنگی و هنری این گبه دستباف قشقایی نه تنها یک فرش زیبا و باکیفیت است، بلکه یک اثر هنری و فرهنگی است که داستانها و سنتهای عشایر قشقایی را به تصویر میکشد. هر نقشی که در این گبه به کار رفته است، نمادی از یک بخش از زندگی و فرهنگ عشایری است. از نقش بز که نشاندهنده اهمیت دام در زندگی عشایری است، تا نقش درخت که نمادی از طبیعت و پایداری است، هر یک دارای معنا و مفهوم خاصی است.
نتیجهگیری گبه دستباف قشقایی با ترکیبی از رنگهای گیاهی و خودرنگ، و با طرحهای خشتی و نقوش نمادین، یکی از زیباترین و ارزشمندترین فرشهای دستباف ایرانی است. این گبه با استفاده از پشم دستریس و چله پشمی، دارای کیفیت و دوام بالایی است و میتواند به عنوان یک اثر هنری و فرهنگی در خانهها و مجموعهها نگهداری شود. این گبه نه تنها یک فرش زیبا برای تزئین منزل است، بلکه نمادی از فرهنگ و هنر عشایر قشقایی است که داستانها و سنتهای آنها را به نمایش میگذارد.